रामायणमा हनुमानको वीरताको चर्चा जहाँकहाँ देखिन्छ, उहाँलाई भगवान रामको अटल भक्त र सधैंका लागि जीवित रहने आशिष प्राप्त मानिन्छ। तर भारतीय उडिया भाषाको रामायण संस्करण “बिलङ्का” मा एउटा भिन्न कथा पाइन्छ, जहाँ हनुमानको मृत्युको कथा प्रस्तुत गरिएको छ।
कथा अनुसार, एक पटक प्रभु राम बिलङ्का राक्षसराज रावणको वध गर्न गएका थिए, तर धेरै समयपछि पनि नफर्किएकोले माता सीता चिन्तित भइ हनुमानलाई रामको खोजीका लागि पठाइन्। हनुमान बिलङ्कामा पुगेपछि रावणको राजधानीको अवस्थाबारे थाहा पाए। उनले विभिन्न उपायहरूले खोज्ने प्रयास गरे तर सफलता प्राप्त गर्न सकेनन्। अन्ततः, राजमहलमा गएर रामको खोजी जारी राखे।
रावणले बिलङ्काको मुख्य ढोकामा एक चमत्कारी राक्षसलाई नियुक्त गरेको थियो, जसले असाधारण शक्तिको कारण आगंतुकलाई समाप्त पार्न सक्थ्यो। उत्तरतर्फ एक विषको सरोवर थियो र दक्षिणतर्फ एक तलाउ। यसले गर्दा जो कोही यस क्षेत्रमा प्रवेश गर्नेलाई ठूलो संकटमा पार्ने बनाएको थियो।
हनुमानले ढोकामा पुगेर रामको सम्झनामा ध्यान गर्न थाले, त्यही समयमा चमत्कारी राक्षसको भेट भयो। राक्षसले हनुमानलाई बचाउन र यसरी भन्नु भयो, “यो रामको सेवक हो” र उनलाई विषको पानीबाट मुक्त गरिदिए।
हालाँकि, हनुमानको घाँटीमा विषको प्रभाव पहिले नै परेको थियो, त्यसैले उनले पानी पिएर आफ्नो जीवन गुमाए। हनुमानको मृत्युको खबर पछि, सिइ देवताहरूले हनुमानलाई पुनर्जन्म दिने निर्णय गरे।
यो कथा सुनेर, सिइ देवताहरूले हनुमानको पुनर्जन्मको कुरा गरे र यस्ता घटनाको पृष्ठभूमिमा आश्चर्यचकित भएर, पौराणिक घटनाहरू र उनीहरूको असर बारे सोधे। यसरी हनुमानको मृत्यु र पुनर्जन्मको कथा भारतीय पौराणिक कथामा एक अद्वितीय स्थान राख्दछ।
