द्वारिका नगरी, हिन्दू धर्मको एक महत्वपूर्ण धार्मिक स्थल, भगवान श्रीकृष्णसँग जोडिएको छ। ऐतिहासिक र पौराणिक कथाहरूमा द्वारिका नगरीको विशेष स्थान छ। प्राचीन कालमा भगवान श्रीकृष्णले यदुवंशीहरूको रक्षा गर्नका लागि यो नगरीको स्थापना गरेका थिए। द्वारिका नगरीको इतिहासमा उल्लेख गरिएको छ कि जब भगवान श्रीकृष्णले १८ साथी र परिवारका सदस्यहरूसहित यहाँ बसाइँ सरे, तब उनले ३६ वर्षसम्म यहाँ शासन गरे। यो नगरी आज पनि धार्मिक महत्त्वको रुपमा जीवित छ र भक्तजनहरूको लागि पवित्र स्थलको रूपमा रहेको छ।
पौराणिक ग्रन्थहरूमा द्वारिका नगरीको बारेमा विभिन्न कथा र घटनाहरू व्याख्या गरिएको छ। द्वारिका नगरीलाई भगवान श्रीकृष्णको कर्मभूमि मानिन्छ। जब कंसले यदुवंशका सबैलाई नाश गर्न प्रयास गर्यो, तब भगवान श्रीकृष्णले यदुवंशीहरूको सुरक्षा गर्नका लागि आवश्यक कदम उठाए। उनले द्वारिकामा एक भव्य नगरीको स्थापना गरे र त्यहाँ बस्न थालें।
साथै, द्वारिका नगरीको सम्बन्धमा दुई प्रमुख श्रापको कथा प्रचलित छ। पहिलो श्राप गान्धारीले श्रीकृष्णलाई दिएको थियो, जसमा उनले भनिन् कि यदि उनका छोराहरूको नाश भयो भने त्यसको परिणाम स्वरूप द्वारिका नगरी पनि नाश हुनेछ। दोस्रो श्राप ऋषि द्रोनाले श्रीकृष्णका पतिलाई दिएका थिए, जसले द्वारिका नगरीको विनाशको भविष्यवाणी गरेका थिए। यी श्रापहरूको प्रभावले द्वारिका नगरीको अस्तित्वमा गम्भीर चुनौतीहरू निम्त्याएको थियो।
जब भगवान श्रीकृष्णले गान्धारीको श्रापलाई स्वीकार गरे, तब उनले यदुवंशीहरूलाई द्वारिका नगरीबाट अन्यत्र जानका लागि प्रेरित गरे। यस क्रममा, जब यदुवंशीहरूले एकसाथ शिकारको लागि गए, तब एक अनपेक्षित घटनाले दुश्मनहरूको क्रोधलाई उकास्यो र द्वारिका नगरीमा भयानक दुष्ट घटनाहरू घट्न थाले।
यद्यपि द्वारिका नगरी पवित्र र धार्मिक स्थल हो, तर यसको इतिहासमा अनेकौं संकट र समस्याहरू देखिएका छन्। बाढी र चक्रवातका कारण नगरको जनजीवनमा ठुलो असर पर्न थाल्यो। यदुवंशका मानिसहरूले संकटको सामना गर्दा भूतपूर्व घटनाहरूको स्मरण गर्न थाले र ती घटनाहरूको गहिराइमा गए।
अन्ततः, भगवान श्रीकृष्णको आज्ञामा यदुवंशीहरू द्वारिका नगरी छोड्न विवश भए। भगवान श्रीकृष्णले आफ्नो शारीरिक अस्तित्वलाई त्यागेर, ध्यानमा लीन भए र यहीँबाट उनले आफ्नो दिव्य जीवनको समापन गरे।
यसरी, द्वारिका नगरीको पौराणिक कथा मात्र धार्मिक स्थलको रूपमा होइन, तर यो भारतीय इतिहास र संस्कृतिको महत्वपूर्ण अंश पनि हो। द्वारिका नगरी आज पनि श्रद्धालुहरूको लागि तीर्थको रूपमा रहन्छ र यहाँका विविध धार्मिक अनुष्ठान र परम्पराहरू मानिसहरूलाई आकर्षित गर्न जारी राख्छ।
द्वारिका नगरीको महत्त्व आजको समयमा पनि कायम रहेको छ। यहाँ आउने भक्तजनहरू भगवान श्रीकृष्णको प्रतिमा र तीर्थस्थलको दर्शन गरेर आफ्नो आस्था र विश्वासलाई पुनः सुदृढ गर्नका लागि यहाँको पवित्रता अनुभव गर्छन्। द्वारिका नगरी केवल एक ऐतिहासिक स्थल मात्र होइन, यो भगवान श्रीकृष्णको महत्त्वपूर्ण उपस्थिति र जीवनका अनेकौं घटनाहरूको गवाह पनि हो।
यस नगरीमा बितेको समयले भक्तजनहरूलाई ध्यानमा र आत्मा शुद्धीकरणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ। द्वारिका नगरीको यात्रा गर्ने क्रममा, श्रद्धालुहरूले यहाँका धार्मिक अनुष्ठानहरूमा भाग लिन्छन् र यस पवित्र स्थलको महत्त्व र ऐतिहासिकता अनुभव गर्छन्।
द्वारिका नगरीको पौराणिक र धार्मिक इतिहासले न केवल हिन्दू धर्मका अनुयायीहरूलाई, तर सम्पूर्ण विश्वका मानिसहरूलाई आकर्षित गर्दछ। यस नगरीको कथा, यहाँका घटनाहरू र भगवान श्रीकृष्णको उपस्थिति आज पनि मननयोग्य र प्रेरणादायक छन्।
