हिन्दू धर्मका पौराणिक कथाअनुसार, जब धर्मको हानी र अधर्मको वृद्धि हुन्छ, तब संसारको उत्थानकालका लागि भगवान विष्णु विभिन्न अवतार लिन्छन्। यसैक्रममा श्रीकृष्ण पनि भगवान विष्णुको अवतार हुन् जसले धर्मको स्थापना र अधर्मको नाश गरे। त्रेतायुग र द्वापर युगमा भगवान कृष्णले महत्वपूर्ण भूमिका खेले।
भगवान कृष्णका १६ हजार गोपिनीको कथा निकै रोचक छ। यहाँ यस घटनाको विवरण प्रस्तुत गरिएको छ:
१. कृष्णका १६ हजार १ सय ८ गोपिनी
श्रीकृष्णका जीवनका विभिन्न प्रसङ्गहरूमा उनले आफ्नो १६ हजार १ सय ८ गोपिनीसँग सम्बन्ध राखेको भनिएको छ। यो कथा यसरी वर्णन गरिएको छ कि कृष्णले आफ्ना सबै गोपिनीसँग अनेक रूप धारण गरेर सम्बन्ध राखेको प्रसङ्ग छ।
२. नरकासुरको पराजय
एक दानव थियो, जसको नाम नरकासुर थियो। उनले ‘प्रिज्योतिष’ नामको राज्यको शासक थियो। नरकासुरले ब्रह्मा देवता बाट वरदान प्राप्त गरेका थिए जसका अनुसार उसलाई कुनै पनि अस्त्रले पराजित गर्न सक्दैनथ्यो। नरकासुरको अत्याचारका कारण १६,१०० स्त्रीहरू बन्दी बनाएर राखेका थिए। भगवान कृष्णले नरकासुरलाई पराजित गरेर यी स्त्रीहरूको उद्धार गरे। कृष्णले नरकासुरलाई पराजित गर्दा, उनले १६,१०० स्त्रीहरूको उद्धार गरे तर कृष्णले उनीहरूलाई आफ्ना घरमा ल्याएनन्। उनले भने कि, “तपाईंहरूले घर फर्कन सक्नुहुन्न। तर म तपाईंलाई सम्मान दिनेछु।”
३. एक पत्नीको संकल्प
त्रेतायुगमा रावणले एक पत्नीको संकल्प गरेको थियो। द्वापर युगमा श्रीकृष्णले रावणको वरदानलाई मान्दै आफ्नो धर्म र निष्ठालाई निरन्तरता दिए।
४. कुनै श्रीमती पुनः नभएकी छैनन्
श्रीकृष्णले १६ हजार १ सय ८ स्त्रीहरूको संयोग गरे। तथापि, उनको कुनै पनि पत्नी पुनः नफर्किएका थिए। कृष्णले सबै गोपिनीसँग आफ्ना ८ प्रमुख पत्नीसँग मात्रै सम्बन्ध राख्नुभयो। यी पत्निहरू यथावत् नै रुक्मिणी, सत्यभामा, जाम्बवती, कालिन्दी, हर्त्रहवन्दा, नग्नजित, भद्रर तथा लक्ष्मी छन्।
५. १ लाख ६१ हजार ८० पत्रिका
श्रीकृष्णका सबै पत्नीहरूलाई १० पत्रिका र १ पत्रिका दिइएका थिए। यसरी, उनले १ लाख ६१ हजार ८० पत्रिकालाई १६ हजार १ सय ८ पत्नीहरूको रूपमा प्रकट गरे।
श्रीकृष्णका जीवनका विभिन्न ग्रन्थहरूमा उनको १६ हजार १०८ गोपिनी भएको उल्लेख गरिएको छ। यस घटनाको व्याख्या श्रीकृष्णका भजन र कीर्तनमा पनि पाइन्छ। तर वास्तविकता यो हो कि कृष्णका ८ प्रमुख पत्निहरू थिए, र उनले १६ हजार १ सय ८ गोपिनीसँग यो प्रकारका सम्बन्ध बनाएका थिए।
